Evlerden çıkmak ve kalabalığa karışmak konularında daha da hassas olunan pandemic sürecinde bazı hastalıklar giderek daha fazla artmakta, insanların psikolojileri ciddi anlamda etkilenmektedir. Agorafobi bunlardan bir tanesidir. Agorafobi nedir, agorafobi belirtileri nelerdir, agorafi türleri nelerdir, agorafi ve diğer fobilerin karşılaştırması nası yapılıri agorafobi nasıl tedavi edilir gibi konuların işlendiği yazıdan agorafobi hakkında merak ettiklerinizi okuyabilirsiniz.
Agorafobi Nedir?
Agorafobi, panikle birlikte insanı aciz bırakan diğer belirtilerle birlikte kendini gösteren, içerisinde zorlu ve utanç verici bir durumdan kaçamama halini barındıran aşırı ve mantıksız bir korkunun geliştiği anksiyete hastalıklarından birisidir. Hastalık, insanların paniğe kapılabilecekleri, kapana kısılmış, çaresiz veya utanç halde hissedebilecekleri durumlardan kaçınmalarına neden olan kaygı durumu ile kendini belli eder. Tek başına ortaya çıkabildiği gibi panik hastalığı gibi başka akıl sağlığı rahatsızlıkları ile birlikte görülebilir.
Bu korku kişinin panik duruma girebileceği bir çok yer ve olaydan ısrarla uzak kalmak istemesine yol açabilir. Bu duruma örnek olarak araba kullanmak, evin konforlu alanından uzaklaşmak, alışveriş merkezine gitmek, uçakla seyahat etmek veya kalabalık yerlerden uzak durmak verilebilir. Bu kaçınma davranışları nedeniyle kişi kendini hayattan soyutlayıp, oldukça kısıtlayıcı bir hayata sahip olabilir. Kişinin kişisel ve profesyonel iş hayatı büyük ölçüde etkilenir. İş seyahatleri, aile ziyaretleri ve alışverişe çıkmak gibi günlük sıradan işler büyük zorluklara dönüşebilir. Agorafobiye sahip hastalar özetle şu duyguları yoğun bir biçimde yaşarlar:
- Kapana kısılma
- Çaresiz hissetme
- Panik
- Utanç
- Korku
Agorafobiye sahip kişiler kendilerini stress altında hissettikleri bir durumda bulduklarında kalp atışının hızlanması ve mide bulantısı gibi panik atak belirtileri gösterebilirler. Bu belirtiler agorafobiye neden olan durum ve yerde bulunmaksızın da kendilerini belli edebilirler. Bazen o kadar şiddetl yaşanabilir ki hastalıktan muzdarip kişi bankaya veya markete bile gidemez hale gelebilirler.
The National Institute of Mental Health (NIMH, Ulusal Akıl Sağlığı Enstitüsü), Amerikalı yetişkin insanların %0.8’inin agorafobiye sahip olduklarını tahmin ediyor. Bu vakaların da %40’ı ağır vakalar olarak Kabul ediliyor. Hastanın durumu ne kadar ileriyse, bu hastalık onu o kadar çaresiz bırakabiliyor. Agorafobiye sahip kişi bu korkularının ne denli yersiz olduğunu bilirse bilsin, ellerinden bu konuda herhangi bir şey gelmiyor.
Agorafobi Belirtileri Nelerdir?
Aşağıda yazılan agorafobi belirtilerinin hepsi veya bir kısmı hastada mevcut olabilir.
Agorafobiyi Ne Tetikler? Agorafobinin Belirtileri Nelerdir?
- Evden çıkmaktan korkmak
- Köprüler, alışveriş dükkanları gibi açık alanlardan korkmak
- Kapalı alan veya binalardan korkmak
- Sosyal bir durumun içerisinde bulunmaktan korkmak
- İnsanların içinde kontrolü kaybetmekten korkmak
- Toplu taşıma araçlarından korkmak
Yukarıda sayılan maddeler neredeyse her zaman bir tetikleyici özelliği gösterip, kişinin içinde bulunduğu durumla alakası olamayan tehlikeye karşı bir korku geliştirebilir. Agorafobinin başlangıcında genellikle panik atak görülür. Panik atak sonrası aşağıdaki belirtiler kendini gösterebilir.
- Göğüs ağrısı
- Ürperme
- İshal
- Baş dönmesi
- Boğulma hissi
- Gerçeklik duygusundan uzaklaşma
- Mide bulantısı
- Uyuşukluk hâli
- Kalp atışlarında hızlanma
- Nefes almakta güçlük
- Terleme
- Tireme
Aşırı alkol tüketen kişilerde bir fobinin görülme olasılığı alkolü fazla tüketmeyen kişilere göre 10 kat daha fazladır. Alkol önemli tetikleyicilerden birisidir ve bu sadece agorafobi rahatsızlığı için geçerli değildir.
Agorafobi Türleri Nelerdir?
Agorafobiye genellikle panik atak eşlik etse bile hastaya panik atak geçmişi olmadan da agorafobi teşhisi konabilir. Kişi yine de kaçmasının zor olduğu bir durum içerisinde sıkışıp kalmış hissedebilir. Sadece genellikle panik atak geçirme korkuları bulunmaz. Diğer sinirsel veya kusma, şiddetli baş ağrısı gibi fiziksel semptomlardan şikayet ederler. Örneğin kişi insanların içinde idrarını tutamamaktan veya ortalık yerde bayılmaktan korkabilir.
Kendisine panik atak teşhisi konulan hastaların yaklaşık üçte biri veya yarısında agorafobi gelişimi gözlenebilir. Genellikle yetişkinlerde görülür ama ergenlik döneminde ortaya çıktığı da görülür.
Agorafobi ve Diğer Fobi Türlerinin Karşılaştırması
Agorafobide bulunan kaçınma davranışları diğer fobilerdeki kriterlerden farklıdır. Agorafobisi olan kişi panik atak geçirme korkusu sebebiyle uçakla seyahat etmekten kaçınabilir. Bu durum uçak korkusu olduğu için uçamamaktan farklıdır.
Agorafobisi olan kişi kalabalık bir ortamda panik atak geçirmekten korktuğu için bu ortamlardan uzak durmayı seçebilir. Bu durum, başkaları tarafından eleştirilmekten korkulduğu için sosyal kaygı rahatsızlığınan muzdarip olam ile aynı şey değildir. Sosyal kaygı (sosyal anksiyete) ve agorafobi iki farklı akıl sağlığı rahatsızlarıdır.
Toplumda çok sık görülen kapalı bir yerde kalma korkusu olan klostrofobi ile karıştırılmamalıdır. Klostrofobik kişiler asansörlere binemez ve tünellerde geçerken aşırı bir kaygı durumuna girerler. Nefessiz kalma ve kapana kısılma korkuları kişiyi genellikle dar alanlardan kaçınmaya, ve açık pencere veya kapı gibi kaçabilecekleri yerlere yakın bir şekilde oturmalarına sebebp olabilir.
Agorafobi Nasıl Tedavi Edilir?
Eğer agorafobinin olduğundan şüpheleniliyorsa mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlanması tavsiye edilyor. Agorafobi tedavisi, hastalığın belirtilerini kontrol altına alınması ve yaşam kalitesinin artırılması konusunda kişiye yardım olabilir. Hastalığın ciddiyetine göre tedavi; terapi, ilaçlar ve yaşam tarzının iyilştirilmesine yönelik çareler şeklinde şekillenebilir. Evden çıkma ve kalabalığa karışma konusunda korkular çok ileri sevideyse arada belli bir güven duygusunun oluştuğu terapistle uzaktan tedaviye başlanması da mümkün olabilir. Örneğin; sistematik duyarsızlaştırma etkili bir tedavi yöntemi olarak görülmekte ve semptomların azaltılmasında oldukça yardımcı olabilir.
Kullanılabilecek rahatlama teknikleri, sosyal destek alma gibi yöntemler de semptomların azaltılmasında etkin olabilir. Agorafobiye yol açanın genelde belli bir durum yerine panik atak olduğunun kavranması kişiye semptomları daha iyi anlama olanağı sağlayabilir. Kendini içinden çıkılması güç bir durumda bulmak gibi herhangi bir durum da panik atağa yol açıp, semptomlara neden olabilir. Bu konuda etkili tedaviler bulunmaktadır.
İlaçlı tedavinin agorafobi tetikleyicilerinden bazılarının kontrol altına alınmasında etkisi olabiliyor. Serotonin salgılayıcı, anti-depresan olarak bilinen ilaçlar arasında Xanax ve Klonopin bunlara örnek gösterilebilir.
Psikoterapiye gitmek veya yakın bir arkadaştan bu konuda destek istemek, agorafobiye sahip kişinin korkularıyla daha iyi yüszleşmesine neden olabilir.
Tedavi sırasında alkol ve uyuşturucu gibi maddelerden de uzak durulması tedavi sürecinin işe yaraması için önemlidir.
