Özel öğrencilerin hayata daha iyi uyum sağlayabilmeleri için edinmeleri gereken yetenekler nelerdir, engelli öğrencilerin ileride bağımzıs bir şekilde yaşayabilmeleri için onlara neler öğretilebilir gibi sorular kısa başlıklar altında özetlenmiştir.
İşlevsel yetenekler, bir öğrencinin bağımsız bir şekilde yaşaması içib gerekli olan yeteneklerdir. Özel eğitim görmenin amacıda duyusal, entellektüel, fiziksel veya daha fazlasının bir arada olabileceği engellere sahip öğrencilerin mümkün olduğunca bağımsızlıklarını ve özerkliklerini kazanmalarını sağlamaktır. Eğer sonuçları öğrencinin bağımsızlığına yardımcı oluyorsa bu yetenekler işlevsel yetenekler olarak değerlendirilmektedir. Bazı öğrenciler için bu kendi kendilerine beslenebilmektir. Başkaları için otobüs kullanmayı öğrenmek veya sadece otobüs tabelalarını okuyabilmektir. İşlevsel yetenekler şu şekilde dörde ayrılabilir:
Yaşam Yetenekleri
İşlevsel yeteneklerin en başında genellikle insan yaşamının ilk birkaç yılında elde edilen yetenekler gelmektedir. Yürümek, kendi kendini besleyebilmek, kendi başına tuvalete çıkmak, basit isteklerde bulunmak. Otizm Spektrum Bozukluklarında olduğu gibi gelişimsel bozuklukları olan veya önemli bazı bilişsel veya çoklu engellere sahip olan öğrencilerin bu yetenekleri öğrenmeye ihtiyaçları vardır. Modelleme, Parçalara Ayırma ve Uygulamalı Davranış Analizi gibi yöntemlerle bu yetenekler öğrencilere öğretilebilmektedir. Bu yaşam yeteneklerinin öğretilebilmesi için öğretmenin veya uygulayıcının uygun görev analizlerini de yapmış olması gerekmetedir.
İşlevsel Akademik Yetenekler
Bağımsız yaşamak akademik olarak değerlendirilen bazı yetenekler gerektirmektedir. Bunlar daha yüksek seviyede bir eğitim sağlamasalar veya bir diploma getirmeseler de aşağıda sözü edilen yeteneklerin olması kişiye faydalı görülmektedir.
Sayısal Yetenekler
Zamanı söyleyebilme, parayı sayıp kullanabilme, çek defterlerini dengeleyebilme, ölçüler ve hacmi anlayabilme gibi yetenekler matematik yeteneklerinin arasında sayısal yetenekler arasında sayılmaktadır. Daha yüksek işlevsel yetenekleri yapabilen öğrencilere bir programı düzenleyip onu takip edebilmek gibi mesleki odaklı yetenekler gibi meslek odaklı yetenekler öğretilebilir.
Dil Sanatları
Okuma, sembolleri tanıma, işaretleri okuma (dur, it gibi) yeteneklerle başlanıp talimatları okumaya kadar gitmektedir. Engelli birçok öğrenci için ses kayıtlarıyla veya bir yetişkin yardımıyla desteklenmiş okuma metinlerine ihtiyaç duyabilmektedir. Engelle bir öğrenci bir otobüs tarifesini, tuvalet işaretlerini veya yönlerini okuyabilmek suretiyle daha bağımsız olabilmektedirler.
İletişim Temelli Öğrenme Yetenekleri
Bir öğrencinin topluluk içinde bağımsız olarak başarılı olabilmesi için ihtiyaç duyduğu yetenekler genellikle topluluk içinde öğretilmelidir. Bu yetenekler arasında toplu taşımayı kullanma, alışveriş yapma, lokantalarda seçimler yapma ve caddelerden karşı karşıya geçebilme gibi yetenekler sayılmaktadır. Çoğunlukla engelli çocuğuna karşı fazla korumacı olabilen ailelerin çocukları için olması gerekenden daha fazla işler yaptıkları ve bu yüzden onların ihtiyaç duydukları yetenekleri kazanmalarının önünde bir engel oldukları gözlemlenmiştir.
Sosyal Yetenekler
Sosyal yetenekler kişiye göre değişmektedir ama ne olursa olsun dikkatli ve tutarlı bir şekilde öğretilmeleri gerekmektedir. Toplumda işlevsel olabilmek için engelli öğrencilerin sadece aileleri, akranları veya öğretmenleriyle değil ama toplumun farklı kesimden insanlarla da nasıl uygun bir şekilde etkileşime geçebileceği anlatılmalıdır.
Kaynak: ThoughtCo
