Türkiye’nin aşıları getirdiği Çinli Sinovac şirketi henüz bilinmeyen sebeplerden dolayı internet sitesine Türkiye’ye yönelik erişim engeli koydu. Çin aşıları göründüğü kadar etkili mi? Dünya kamuoyu bu konuda ne düşünüyor?
Covid-19 aşısı için dünya çapında bir yarış sürüp giderken, Çin’li şirketler Sinovac ve Sinopharm dünyaya aşılarını pazarlayarak bu yarışta bir adım öne geçmiş görünüyordu. Peki bizler Çin aşıları hakkında ne biliyoruz? Diğer aşılarla karşılaştırıldığında ne kadar etkililer?
Sinovac Aşısı Nasıl Çalışıyor?
BBC’nin haberine göre Pekin’de bulunan biyofarmasötik şirketi Sinovac, CoronaVac isimli aktifleştirilmemiş aşının arkasındaki şirkettir. Çalışma prensibi diğer aşılarla aynıdır. Etkisiz hale getirilen virüs parçacıklarının vücudun bağışıklık sistemine nüfuz ettirilmesi yoluyla uygulanmaktadır. Virüs parçacıklarının ölü olmasından dolayı kişide herhangi bir ciddi hastalığa neden olmadığı belirtilmiştir.
Moderna & Pfizer & Sinovac Aşıları Arasındaki Farklar
Batı’da Moderna ve Pfizer’ın geliştirdiği ve Sinovac’ın CoronaVac’a alternatif olan aşılar mRNA aşılarıdır. Bu aşılarla koronavirüsün genetik kodunun bir kısmı insan vücuduna enjekte edilmekte ve bu sayede vücut tetiklenerek viral proteinler üretmeye başlamaktadır. Bu, virüs saldırısı gerçekleştiğinde bağışıklık sisteminin virüsle savaşacak kadar donanımlı olmasını sağlamaktadır.
BBC’ye konuşan Nanyang Teknoloji Üniversitesi profesörü Luo Dahai şu sözleri söylemiştir:
“CoronaVac aşısının yöntemi daha gelenekseldir. Bu yöntem kuduz aşısı gibi çok bilindik aşılarda başarıyla kullanılmıştır. mRNA aşıları ise yeni tür bir aşıdır ve şimdiye kadar nüfus üzerinde başarılı bir şekilde uygulandığına dair bir örnek bulunmamaktadır.”
Merkezi Pekin’de bulunan Sinovac şirketinin ürettiği aşının en büyük avantajı, tıpkı şempanzelerde sıradan bir soğukalgınlığına yol açan ve genetik olarak değiştirilmiş Oxford aşısı gibi, 2 ile 8 santigrat dereceye sahip standart bir buzdolabından saklanıyor oluşudur.
Moderna’nın aşısının -20 derecede ve Pfizer’ın aşısının da -70 derece saklanması gerekmektedir.
Bu açıdan bakıldığında hem Sinovac’ın hem de Oxford’un AstraZeneca aşıları, bu kadar düşük derecelerde aşı stoğu yapabilecek yeterli donanıma sahip olmayan gelişmekte olan ülkeler açısından daha kullanışlıdır.
SinoVac Ne Kadar Etkili?
Bu noktada böyle bir bilgi vermek çok güçtür. Bilimsel bir dergi olan The Lancet’de yayınlanan Çin’e ait bir makaledeki bilgiler CoronaVac’ın Çin’de birinci ve ikinci aşama testlerinin yapıldığından ibarettir. Makalenin yazarlarından olan Zhu Fengcai’ye göre birinci aşama katılımcıları 144 kişi ve ikinci aşama katılımcıları 600 kişiden oluşmakta ve aşının acil bir kullanıma uygun olmasıdır. CoronaVac şimdiden birçok ülkeye üçüncü aşama altında gönderilmiştir. Alınan verilere göre aşı Türkiye’de %91.25 ve Hindistan’da %65.3 oranında etkili olmuştur.
Brezilyalı araştırmacılara göre aşı klinik denemelerde başlangıçta %78 oranında etkili olmuş ancak Ocak 2021’deki hesaplamalardan sonra daha fazla verinin de eklenmesiyle bu rakam %50.4 etkili şeklinde düzeltilmiştir. Kasım ayının başlarında bir gönüllünün hayatını kaybetmesi sonucu denemeler durdurulmuş fakat bu ölümün aşı ile bir bağlantısı olmadığı ortaya çıkınca denemelere kalınan yerden devam edilmiştir.
Sinovac Temmuz ayından itibaren aşının Çin’de yüksek risk grupları için acil kullanımını onaylamıştır. Eylül ayında Sinovac’tan Yin Bey, testlerin 1.000’den fazla gönüllü üzerinde denendiğini ve bu kişilerden sadece bazılarının hafif yorgunluk belirtileri ve rahatsızlık gösterdiğini belirtmiştir.
Professor Luo “verilen bu kadar sınırlı bilginin” üzerine aşının etkinliği hakkında yorum yapmanın zor olduğunu daha önce belirtmişti.
“Ön veriler esas alındığında… CoroVac etkili bir aşı gibi görünüyor ama üçüncü aşama denemelerini beklememiz gerekiyor. Bu denemeler binlerce katılımcının katıldığı rastgele, tarafsız bir gözlemci ve placebo kontrollü deneylerdir. Bu, bir aşının insanlar üzerinde kullanılmasının güvenli ve etkili olduğunu kanıtlamanın tek yoludur.”
Sinopharm Aşısı Ne durumda?
Yine Çin merkezli bir şirket olan Sinopharm iki tane Covid-19 aşısı üretmektedir. Aşı üretirken kullandıkları yöntem Sinovac ile aynıdır; yani etkinliği yok edilmiş virüs parçacıklarını kullanmak. Sinopharm 30 Aralık’ta yaptığı bir duyurusunda aşının üçüncü aşamasının %79 oranında etkili olduğunu duyurmuştur. Bu oran Pfizer ve Moderna ile karşılaştırıldığında düşük bir rakamdır. Fakat Birleşik Arap Emirlikleri bu ay (Ocak 2021) aşının üçüncü aşama denemelerinin sonuçlarına göre %86 etkili olduğunu açıklamıştır.
CNBC’nin haber sitesinde verilen bir demece göre acil kullanım yetkisi aracılığıyla bir aşı programının uygulamaya sokulmasından önce üçüncü aşama denemelerinin analizlerinin beklenmesi normaldir.
Aralık ayı başlarında Peru’da bir gönüllü üzerinde yapılan denemenin sonucunda ciddi bir yan etki ortaya çıktığı için Sinopharm aşılarının denenmesi askıya alınmıştı. Daha sonraki açıklamada bu denemelere yeniden başlandığı açıklandı.
Klinik Araştırmaların Deneyleri Durdurmaları Normal mi? Ve Neden Yeniden Başlatıyorlar?
Yapılan klinik araştırmalardaki bu duraksamalar son derece olağan bir durumdur. Eylül ayında Birleşik Krallık (İngiltere) bir katılımcıda meydana gelen olağandışı tepkiler üzerine başka bir Covid-19 aşı denemelerini durdurmuş ve buna sebebin aşı olmadığı anlaşıldıktan sonra denemeler devam etmiştir.
Şu anda Çin’de koronavirüsün yayılmasının büyük ölçüde kontrol altına alındığı ve hayatın yavaş yavaş yeni normale döndüğü söylenmektedir.
Başka Aşılar Üretilecek mi?
En az iki aşı daha Çin’de geliştirilmeye başlanmıştır. Suudi Arabistan’da üçüncü aşama denemelerinin yapıldığı CanSino Biologics bu şirketlerden bir tanesidir. Diğeri de Anhui Zhifei Longcom tarafından geliştirilmeye devam edilen aşı içerisinde vücudun bağışıklık sistemini tetikleyen virüsten saflaştırılmış parçalar kullanılmaktadır. Bu aşının da yakın zamanda üçüncü aşama denemeleri yapılacağı söylenmektedir.
Hangi Aşıyı, Hangi Ülke Onayladı?
Singapur, Malezya ve Filipinler gibi bazı Asya ülkeleri Sinovac ile anlaşmışlardır. Ocak 2021’de Endonezya büyük çaplı aşılama kampanyaları ile aşılama işlemlerini başlatmıştır.
Türkiye’de acil kullanım protokolü çerçevesinde Sinovac aşısının kullanımını onaylamıştır. Sinovac şirketinin Brezilya ve Şili ile de anlaşma yaptığı bilinmektedir.
Birleşik Arap Emirlikleri ile Bahreyn’de Sinopharm aşısını onaylamışlardır.
